Maraş Katliamı Ne Zaman Oldu? Toplumsal Hafızada Adalet ve Empati Üzerine Bir Yolculuk
Bazı olaylar vardır ki, yalnızca tarih kitaplarında kalmaz; toplumsal hafızaya kazınır, nesiller boyu aktarılır ve hâlâ bugünün adalet arayışında yankı bulur. Maraş Katliamı da tam olarak böyle bir olaydır. Bu yazıda, yalnızca “ne zaman oldu?” sorusunun yanıtını değil, aynı zamanda bu olayın toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve sosyal adalet açısından ne anlama geldiğini anlamaya çalışacağız. Amacım, geçmişin acılarını yeniden hatırlatmak değil; onları anlamak, onlardan öğrenmek ve bir daha yaşanmaması için birlikte düşünmeye davet etmektir.
Maraş Katliamı: Tarihsel Gerçeklik
Maraş Katliamı, 19 – 26 Aralık 1978 tarihleri arasında Kahramanmaraş’ta meydana geldi. Türkiye’nin siyasi ve toplumsal olarak en çalkantılı dönemlerinden birinde yaşanan bu olay, Alevi yurttaşlara yönelik organize saldırılar ve linç girişimleriyle tarihe geçti. Resmî rakamlara göre 100’ün üzerinde insan hayatını kaybetti, yüzlercesi yaralandı ve binlerce kişi evlerini terk etmek zorunda kaldı.
Olaylar, ideolojik kutuplaşmaların derinleştiği, siyasi şiddetin sokaklara taştığı bir dönemin ürünüydü. Ancak Maraş Katliamı’nı yalnızca siyasi bir çatışma olarak görmek eksik olur. Bu olay, aynı zamanda çeşitliliğe karşı tahammülsüzlüğün, ötekileştirmenin ve devletin toplumu koruma sorumluluğundaki eksikliklerinin somut bir göstergesiydi.
Toplumsal Cinsiyet Perspektifinden Katliam: Empati ve Analiz Arasında
Maraş Katliamı’nı anlamaya çalışırken, toplumsal cinsiyet perspektifini göz ardı etmek, hikâyenin önemli bir kısmını kaçırmak demektir. Kadınlar ve erkekler bu tür olaylara farklı pencerelerden bakar; her iki bakış açısı da olayı anlamamız için değerli ipuçları taşır.
Kadınların empati merkezli yaklaşımı, yaşanan acının insani boyutuna odaklanır. Kadınlar, saldırıya uğrayan ailelerin yaşadıkları travmayı, çocukların zihninde açılan yaraları ve kuşaklar boyu sürecek olan korku mirasını daha derinden hisseder. Bu perspektif bize şunu hatırlatır: Katliamlar yalnızca o gün yaşanmaz; izleri yıllar boyunca sürer ve toplumun duygusal dokusunu zedeler.
Erkeklerin çözüm odaklı ve analitik yaklaşımı ise olayların nedenlerini ve sonuçlarını çözümlemeye yöneliktir. Siyasi iklim, örgütlenme biçimleri, devletin güvenlik politikaları gibi konulara odaklanarak “bir daha nasıl yaşanmaz?” sorusuna yanıt arar. Bu da bize, sadece duygusal değil, yapısal düzeyde de çözüm yolları üretmenin önemini gösterir.
Sosyal Adalet Bağlamında Maraş: Çeşitliliği Kucaklamak Mümkün mü?
Maraş Katliamı, yalnızca geçmişte yaşanmış bir trajedi değil; bugün hâlâ devam eden sosyal adalet tartışmalarının merkezinde yer alan bir dönüm noktasıdır. Alevi kimliğinin hedef alınması, toplumun farklı kesimleri arasındaki kırılgan güveni sarstı ve “eşit yurttaşlık” meselesini bir kez daha gündeme taşıdı.
Bugün hâlâ şu soruların cevabını arıyoruz:
Toplum olarak farklı kimliklerle bir arada yaşama kültürünü nasıl güçlendirebiliriz?
Devlet, benzer olayların tekrar yaşanmaması için nasıl bir adalet politikası geliştirmelidir?
Eğitim sistemimiz, farklılıkları tehdit değil zenginlik olarak görmeyi nasıl öğretebilir?
Bu sorular, geçmişin travmalarını geleceğin çözümlerine dönüştürmenin anahtarıdır. Çünkü gerçek sosyal adalet, yalnızca yasalarla değil, toplumsal bilinçle ve ortak hafızayla inşa edilir.
Hatırlamak Bir Yara Değil, Sorumluluktur
Maraş Katliamı’nı hatırlamak, sadece geçmişin acılarını tazelemek anlamına gelmez. Hatırlamak, bir daha yaşanmaması için sorumluluk almaktır. Unutmak ise benzer olayların tekrarına zemin hazırlamak demektir. Bu yüzden, tarihsel travmalarla yüzleşmek cesaret ister ama toplumsal barışa giden yolun da ilk adımıdır.
Bu olay bize şunu öğretiyor: Çeşitliliği kucaklayan, kimseyi ötekileştirmeyen ve adalet temelinde şekillenen bir toplum inşa etmek mümkündür. Bunun yolu, empati ile analizin, duygu ile aklın el ele vermesinden geçer.
Sonuç: Geçmişi Konuşmadan Geleceği İnşa Edemeyiz
Maraş Katliamı 19 – 26 Aralık 1978’de yaşandı, ama etkileri hâlâ sürüyor. Toplumsal cinsiyet, çeşitlilik ve adalet perspektifinden baktığımızda bu olay, sadece bir tarihsel vaka değil; bize birlikte nasıl bir gelecek kurabileceğimizi hatırlatan güçlü bir aynadır.
Şimdi düşünme sırası bizde: Farklı kimliklerle birlikte, adaletin ve eşitliğin hüküm sürdüğü bir toplum inşa etmek için hangi adımları atmaya hazırız? Cevap, ortak hafızamızda ve birlikte kuracağımız yarınlarda saklı.